La Dame de Fer – szkaradne żelastwo czy ikona Paryża?

Miała mieć charakter tymczasowy i zostać rozebrana tuż po zakończeniu paryskiej Wystawy Światowej. Okrzyknięto ją szkaradnym żelastwem, które oszpeciło panoramę miasta. Protesty przeciwko ośmieszaniu Paryża pisali najwięksi przedstawiciele francuskiej kultury i sztuki. Dziś Wieża Eiffla  jest symbolem Francji i jedną z najczęściej odwiedzanych budowli na świecie. Odniosła sukces na miarę polemik, które wzbudzała…

Wieża Eiffla to najwyższa budowla Paryża i najbardziej rozpoznawalna konstrukcja na świecie. Majestatycznie wznosi się nad brzegiem Sekwany i góruje nad Polami Marsowymi, kontrastując ze stylowymi kamienicami. Pomysłodawcą konstrukcji nie był, jak się powszechnie uważa, Gustaw Eiffel, ale dwaj inżynierowie zatrudnieni w jego biurze: Emile Nouguier i Maurice Koechlin. Pierwszy projekt wieży pochodzi z 1884 r. i uderza swoją prostotą:

źródło: Wikipedia.org – plan Wieży Eiffla autorstwa Maurice’a Koechlin (ok. 1884 r.)

 Gustaw Eiffel odkupił od nich prawa autorskie wraz z prawami do własności intelektualnej projektu. Sam zadecydował o wykorzystaniu metalowych elementów połączonych nitami i opatentował konstrukcję żebrową, zdolną do przekroczenia wysokości 300 metrów.

Wieża Eiffla powstała z okazji paryskiej Wystawy Światowej w 1889 r. i setnej rocznicy Rewolucji Francuskiej. Początkowo, w formie mostu, miała łączyć obydwa brzegi Sekwany, ale z powodu złego podłoża zdecydowano o jej lokalizacji na Polach Marsowych. Budowa trwała 2 lata, 2 miesiące i 5 dni. Plotka głosi, że w dniu jej ukończenia Gustaw Eiffel osobiście wspiął się na szczyt po 1710 schodach i zawiesił francuską flagę.  Wykrzyknął potem z entuzjazmem: „Francja jako jedyny kraj ma maszt flagowy wysoki na 300 m!” W pierwszym tygodniu, gdy windy były jeszcze nieczynne, na szczyt Wieży Eiffla wdrapało się 37 tys. ludzi! W ciągu 179 dni Światowej Wystawy odnotowano 2 mln. odwiedzin!

fot. Wikimedia Commons – Budowa Wieży Eiffla w 1888 r.

Żelazna Dama, będąca wówczas najwyższą budowlą świata, stanowiła bramę na tereny wystawowe. Miała stać się symbolem potęgi gospodarczej i naukowo-technicznej Francji oraz zademonstrować poziom wiedzy inżynierskiej i możliwości techniczne epoki. Projekt przewidywał demontaż konstrukcji po 20 latach, jednak ocaliło ją wynalezienie radia – Wieża Eiffla stała się idealnym miejscem do transmisji sygnału, stając się najwyższą i najpotężniejszą anteną na świecie. W okresie pierwszej wojny światowej pełniła funkcję obiektu militarnego, łącząc Paryż z posterunkami wojskowymi na granicy z Niemcami. Dzięki temu francuska armia przechwyciła tajną informację o planowanej niemieckiej ofensywie. W efekcie francuski sztab dowiózł taksówkami posiłki na front, co miało kluczowe znaczenie w odparciu Niemców spod Paryża i przyczyniło się do zwycięstwa Francuzów w bitwie nad Marną w 1914 r., która zaważyła na losach całej wojny.

fot. Wikimedia Commons – widok na ukończoną Wieżę Eiffla i teren Wystawy Światowej – 1889 r.

Nie wszyscy pokochali ją od pierwszego wejrzenia. Nikt nawet nie przypuszczał, że kontrowersyjna wieża stanie się symbolem Paryża, a w miarę wznoszenia się budowli robiono zakłady, kiedy konstrukcja się zawali. Francuski dziennik „Le Temps” opublikował słynny „Protest artystów” przeciwko budowie „wydrążonego lichtarza” i „odrażającej kolumny”, który podpisali znani kompozytorzy, rzeźbiarze, malarze, poeci i pisarze, m.in. Aleksander Dumas i Guy de Maupassant. Według anegdoty, Maupassant – mimo swojej ostentacyjnej dezaprobaty – często jadał obiady w restauracji mieszczącej się na wieży, a zapytany dlaczego to robi – odparł: „Bo to jedyne miejsce w Paryżu, z którego nie widać tego szkaradztwa!”

Styl architektoniczny wieży to tzw. wiktoriańska struktura ekspresjonistyczna (choć brzmi to nieco dziwnie :)  Projekt podkreślał architektoniczne walory żelaza, wbrew dominującemu w XIX wieku akademizmowi, który traktował żelazo jako prosty materiał budowlany. Ażurowa konstrukcja z kutego żelaza opiera się na czterech zakrzywionych pylonach, o boku 25 m każdy, które majestatycznie wznoszą się ku górze, nadając budowli kształt piramidy. Wieża zajmuje obszar kwadratu o boku 125 m, a fundamenty sięgają od 8 do 14 m w głąb podłoża.

Wieża Eiffla to prawdziwy majstersztyk architektoniczny. Konstrukcja składa się z ponad 18 tys. metalowych części i 2,5 mln nitów. Jej wysokość, wskutek rozszerzania metalu, może zmieniać się o 18 cm, w zależności od temperatury powietrza. Nawet przy silnym wietrze wieża odchyla się od pionu zaledwie o 12 cm. Całkowita masa budowli wynosi 10 tyś. ton i wywiera nacisk 4,5 tony na m². Co 7 lat konserwatorzy na nowo malują wieżę, zużywając przy tym niemal 60 ton farby. Do tej pory zabieg taki miał miejsce 17 razy (ostatnio w 2010 r.)

Wewnątrz pylonów znajdują się windy docierające do trzech tarasów widokowych na wysokości 57 m, 115 m i 276 m. Z wierzchołka roztacza się wspaniała panorama Paryża – przy dobrej pogodzie widoczność sięga 73 km.

Wokół budowli umieszczone są 72 nazwiska (po 18 z każdej strony) francuskich naukowców i inżynierów.

Wysokość wieży zmieniała się wielokrotnie, w zależności od zamocowanej na szczycie anteny, i obecnie wynosi 324 m (ok. 81 pięter). W momencie ukończenia budowy Żelazna Dama mierzyła 312 m i była najwyższą konstrukcją na świecie przez 41 lat, aż do 1930 r., kiedy to w Nowym Jorku wzniesiono 319-metrowy Chrysler Building.

źródło: www.newsweek.pl

Oświetlenie wieży stanowią 352 reflektory o mocy do 1000 W, umożliwiające tworzenie różnych efektów wizualnych z okazji świąt państwowych, czy Nowego Roku. Wieża Eiffla może być przyozdobiona małymi lampkami lub prezentować francuskie barwy narodowe. W 2008 r., po objęciu przez Francję prezydencji Rady Unii Europejskiej, przybrała barwy flagi UE. Po zmroku o każdej pełnej godzinie budowla migocze przez 10 minut. Na szczycie zamontowano 2 wielkie reflektory widoczne z odległości 80 km.

fot. Dennis Jarvis/ Yann Caradec/ Ivo Jansch– flickr.com / CC

Na budowę wieży przeznaczono 1,5 mln dolarów, z czego 75% zwróciło się w ciągu pierwszych 5 miesięcy. Żelazna Dama co roku przyciąga 7 mln turystów (90 % z nich to obcokrajowcy), a od jej otwarcia w 1889 r. odwiedziło ją 250 mln osób. W 1984 r. amerykański pilot brawurowo przeleciał pod wieżą, a na pytanie: po co to zrobił, odpowiedział: – dla hecy :)

Na zwiedzanie wieży najlepiej zarezerwować bilet z wyprzedzeniem (przez internet), albo wybrać się wcześnie rano – w późniejszych godzinach ustawia się tu codziennie gigantyczna kolejka.

Miniaturka Wieży Eiffla (we wszystkich możliwych rozmiarach) jest najbardziej popularną pamiątką z Paryża. W sprzedaży, którą szacuje się na dwa miliony sztuk rocznie, ja też mam swój skromny udział ;)

Na całym świecie stworzono kilkanaście imitacji wieży m.in. w Las Vegas (165 m), wieża Petrzyńska w Pradze (60 m), Wieża Tokijska w Tokio (333 m) czy wieża telewizyjna w Rydze (368 m).