Dżerba – mityczna wyspa Lotofagów

Mitologia głosi, że zawitał tu Odyseusz ze swoimi towarzyszami, wracając ze zwycięskiej wojny trojańskiej. Gdy mieszkańcy wyspy, Lotofagowie, poczęstowali przybyszy wyśmienitym, miodowym owocem lotosu (którym prawdopodobnie był daktyl), załoga zapomniała o ojczystej Itace i zapragnęła zostać tu na zawsze. Odyseusz musiał siłą sprowadzić swoich żołnierzy na okręty i przykuć do ław wioślarskich, by móc wyruszyć w dalszą drogę. Wam też trudno będzie się rozstać z tą słoneczną i urokliwą wyspą…

Dżerba jest największą wyspą afrykańskiego wybrzeża Morza Śródziemnego. Ze stałym lądem łączy ją 7-kilometrowa rzymska grobla, wybudowana jeszcze w starożytności. Wyspa ma długą i burzliwą przeszłość. Od czasów Fenicjan była znanym portem. Gdy nastali Rzymianie zwała się Meninx i stanowiła miejsce odpoczynku dla kupieckich karawan podróżujących przez Saharę. O wyspę walczyli Wandalowie, Arabowie i Normanowie. Na początku XVI w. na Dżerbie zagościli Hiszpanie, których wyparli korsarze Barbarossa, a po nich władzę objął turecki pirat Dragut, późniejszy pasza Trypolisu. Największy rozwój wyspy miał miejsce za czasów okupacji tureckiej, która rozpoczęła się pod koniec XVI w. W 1881 r. nastał czas protektoratu francuskiego, a od 1956 r. Dżerba stała się częścią niepodległej Tunezji.

http://commons.wikimedia.org (autor: Eric Gaba/Sting)

Płaską i zieloną wyspę zamieszkuje ok. 100 tyś. ludności, głownie Berberowie i Arabowie. Dużą niespodzianką jest tu także jedna z najstarszych na świecie (i największa w Afryce Północnej) społeczność żydowska. Żydzi przybyli tu na początku VI w. p.n.e., żeby uniknąć niewoli po zdobyciu Jerozolimy przez wojska babilońskie. Na terenie dawnego getta (Hara Seghira) znajduje się El Ghriba – najstarsza synagoga w Afryce Północnej.

Obecny budynek pochodzi z XX w., ale powstał w miejscu pierwotnej synagogi. Według jednej z tradycji, synagogę zbudowali kapłani, którzy uciekając z Jerozolimy zabrali ze sobą kamień z ołtarza Świątyni Salomona zburzonej przez Nabuchodonozora w 586 r. p.n.e. Kamień ten wmurowany jest dziś w sklepienie synagogi. Świątynia jest celem pielgrzymek Żydów z całego świata. We wnętrzu, ozdobionym biało-błękitnymi płytkami i niebieskimi kolumnami, znajduje się jeden najstarszych na świecie egzemplarzy Tory.

Zwiedzając synagogę spojrzyjcie na hebrajski kalendarz, który odmierza czas w odmienny sposób niż kalendarz gregoriański: nie od narodzin Jezusa, ale od dnia stworzenia świata, które według judaizmu nastąpiło 7 października 3761 p.n.e. Czyli 24 września 2014 r. o zachodzie słońca rozpoczął się hebrajski rok… 5775.

W 2002 r. synagoga stała się celem zamachu Al-Kaidy. W ataku terrorystycznym zginęło 21 osób, w tym 14 niemieckich turystów, 2 Francuzów i 5 Tunezyjczyków.

Houmt Souk jest stolicą Dżerby i jedynym miastem na wyspie. Niezwykła atmosferę tworzy labirynt tajemniczych wąskich uliczek, białe ściany domów oraz placyki z licznymi kawiarenkami.

Miejscowość słynie z licznych bazarów, na których można zakupić wyroby ceramiczne, berberyjskie srebro, najlepszej jakości oliwę z oliwek i olejki zapachowe, czy też charakterystycznie utkane wełniane koce.

W pobliżu portu wznosi się majestatyczna twierdza Borj el Kebir, wybudowana w XV w. przez Aragończyków w miejscu dawnego rzymskiego fortu. Najstarsze fragmenty budowli pochodzą XIII w. Za czasów hiszpańskiego panowania wydarzyła się tu krwawa rzeź. W 1559 r. turecki pirat i admirał floty osmańskiej Dragut, po zdobyciu twierdzy, wymordował okolicznych mieszkańców. Biały obelisk niedaleko przystani upamiętnia  makabryczną 11-metrową wieżę usypaną z 5 tys. czaszek. Minęło 300 lat zanim z rozkazu beja Tunisu pochowano je na pobliskim cmentarzu.

W mieście znajduje się mały katolicki kościół, który w XIX w. był świątynią maltańskich, włoskich i greckich rybaków. Można tu także zobaczyć meczety trzech odłamów islamu. Warto zwrócić uwagę na Meczet Turków z siedmioma kopułami i wyróżniającym się minaretem, Meczet Nieznajomych opatrzony koranicznym napisem oraz jedną z najstarszych świątyń świata – Zawiję Sidiego Brahima z grobem świętego z XVII w. Niestety islamskie świątynie Dżerby są zamknięte dla innowierców.

Warto zajrzeć do  fonduku (karawanseraj)  – miejsca postoju dla przemierzających pustynię kupieckich karawan. Liczące sobie nawet 1000 lat budynki – magazyny, budowane wokół kwadratowego dziedzińca otoczonego dwupoziomowymi galeriami, zamieniono dziś na hotele, które stały się dodatkową atrakcją turystyczną. Rzecz jasna pokoje w tych przybytkach (z wiadomych względów) nie posiadają łazienek :)

Guellala jest jednym z najstarszych ośrodków produkcji ceramiki w basenie Morza Śródziemnego. Miejscowość, znana już od czasów rzymskich, zawdzięcza swój rozwój bogatym złożom gliny w okolicy. Rzemieślnicy w swoich pracowniach od wieków posługują tymi samymi, tradycyjnymi metodami. Wzdłuż głównej ulicy znajdują się sklepy i wytwórnie ceramiki, a na chodnikach można podziwiać ich barwne rękodzieła.

Od kształtów, rozmiarów i kolorów można dostać zawrotu głowy. Popularną pamiątką są naczynia w kształcie wielbłąda oraz misy przypominające rękę Fatimy – symbolu szczęścia.

Można także zakupić naczynia nieszkliwione, w stanie naturalnym. Jeśli do ich wytworzenia zastosowano wodę słodką – mają odcień czerwieni, jeśli morską – bieli.

Warto odwiedzić Muzeum Tradycji Muzułmańskiej znajdujące się na najwyższym wzniesieniu wyspy, które mierzy zaledwie 54 m n.p.m. Główną atrakcją muzeum są woskowe figury w tradycyjnych strojach, ukazujące scenki z życia mieszkańców. Można tu też obejrzeć ceramikę, mozaiki i ścienne malowidła.

Drugą co do wielkości miejscowością na wyspie Dżerba jest Midoun, urokliwie położone pośród palm, drzew oliwnych i sadów owocowych. Co piątek w malowniczej medynie odbywa się tu tradycyjny souk, na którym sprzedawane są produkty z palmowych gajów, przyprawy, oliwa z oliwek, naturalne kosmetyki, a także lokalne stroje i biżuteria.

W Tunezji, podobnie jak w wielu arabskich krajach, nie obowiązuje ochrona znaków towarowych, dlatego na bazarze nie brakuje także „markowych” torebek. Chanel, Louis Vuitton, Guess, a może Hermes?  – do wyboru, do koloru :) Niektóre PRAWIE jak oryginał, ale trzeba pamiętać, że przywóz podróbek na teren UE stanowi przestępstwo. No i PRAWIE robi wielką różnicę… ;)

Będąc w Midoun warto jeszcze zobaczyć podziemną 300-letnią prasę do wyciskania oliwy. Ciekawą atrakcją jest też Fantazja – pokaz tradycyjnego berberyjskiego wesela odbywający się w każdy wtorek (w porze letniej).

Atrakcją wyspy jest także Park Djerba Explore. Kompleks składa się z trzech głównych części: Muzeum Lalla Hadria to podróż w czasie przez 13 wieków, podczas której można obejrzeć ponad tysiąc unikatowych dzieł sztuki islamu, m.in. fragment sukna przykrywającego Czarny Kamień w Mekce,  papirusy z wersetami Koranu, wspaniałą tunezyjską biżuterię, wełniane dywany i drewnianą sztukę Maghrebu.

Skansen El  Menzel przedstawia typową  dla wyspiarzy mieszkalną zabudowę. Przestronne, bielone wapnem domy bez okien sprawiają wrażenie twierdzy, a w środku dają przyjemny chłód. Na dziedzińcu rośnie zwykle drzewo oliwne, a za ogrodzenie posiadłości służy żywopłot z kolczastych opuncji. Znajdziemy tu także tradycyjny podziemny piec do wypalania ceramiki i studnię, w której siłą napędową jest wielbłąd.  

Największą atrakcją parku jest Farma Krokodyli, otwarta w 2002 r. To największa farma tych gadów w basenie Morza Śródziemnego. Na obszarze 20 tyś. m²  znajduje się 400 krokodyli nilowych sprowadzonych z Madagaskaru.

Waga potężnych gadów może dochodzić do jednej tony, a długość do 7 metrów. Wylegujące się nad brzegiem wody krokodyle wyglądają jak sztuczne zwierzaki – mogą spędzić w bezruchu wiele godzin, ale to tylko pozorna obojętność. W rzeczywistości uważnie obserwują otoczenie. I tu ciekawostka – otwarcie paszczy nie jest sygnałem do ataku, ale służy regulowaniu temperatury ciała.

Warto poczekać do godz. 17.00 na porę karmienia, kiedy to nieruchliwe gady błyskawicznie rzucają się na smakowite kąski. W pobliżu basenów znajduje się wylęgarnia krokodyli – Crocodile Babies. Można tu zobaczyć jaja krokodyli oraz oseski wielkich gadów. Tuż obok, na wydzielonym terenie, wylegują się żółwie.

A jakie jeszcze atrakcje oferuje Dżerba?

Blisko stąd na kontynent afrykański i gorące piaski pustyni, dlatego dużą atrakcją będzie wyprawa jeepem na Saharę. Warto również zobaczyć Chenini – berberyjską wioskę-fortecę wydrążoną w skale, a także Ksar Hadada – ufortyfikowaną osadę, gdzie George Lukas kręcił pierwszą część kultowej sagi „Gwiezdnych Wojen” – Mroczne Widmo.