Faro – brama do Algarve

Faro jest trochę niedoceniane. Bywa tylko lotniskiem przesiadkowym w drodze do Lizbony czy Porto, albo krótkim przystankiem podczas podróży na zachodnie wybrzeże Algarve. Ale moim zdaniem warto tu spędzić cały dzień. Pospacerować wąskimi uliczkami po starym mieście, obejrzeć zabytki pamiętające jeszcze czasy Maurów, a wieczorem przysiąść w tawernie, by przy kieliszku wina wdychać słone atlantyckie powietrze i obserwować życie portugalskiej ulicy.

Faro to największe miasto Algarve, które od 1756 r. pełni również funkcję stolicy regionu. Leży u ujścia rzeki Ria Formosa do Oceanu Atlantyckiego, gdzie znajduje się również rezerwat przyrody. Wiosną i jesienią zatrzymują się tu ptaki, podczas corocznej wędrówki z Europy do Afryki. Zobaczymy tu także uratowaną przed wyginięciem hodowlę portugalskich psów nurkujących. Ciekawostką jest, że pobliskie lotnisko w Faro wcale nie odstrasza zwierząt w rezerwacie – ptaki i samoloty żyją ze sobą w pełnej symbiozie, a hałas odrzutowców przeplata się z odgłosami dzikiej przyrody.

fot. Jorge Santos – flickr.com /CC

Symbolem Faro (co z portugalskiego oznacza latarnię)  jest latarnia Cabo de Santa Maria, będąca najdalej wysuniętym na południe punktem Portugalii. Słowo „faro” pochodzi od egipskiej wysepki Faros, położonej przy porcie w Aleksandrii, na której znajdowała się latarnia morska (jeden ze starożytnych cudów świata).

Historia Faro sięga czasów starożytnych, kiedy to na brzegu rzeki Ria Formosa Fenicjanie i Kartagińczycy założyli pierwsze osady handlowe. Rzymianie przekształcili je w port Ossonoba, po nich nastali Wizygoci, a w VIII w. przybyli tu Maurowie, którzy ufortyfikowali miasto i zostawili po sobie wiele architektonicznych wpływów.  W 1249 r. Faro, będące wówczas mauretańską metropolią, zostało odbite z rąk muzułmańskich przez portugalskiego króla Afonso III Dzielnego. 300 lat później dawna osada rybacka otrzymała prawa miejskie, co przyczyniło się jej prężnego rozwoju. Ważnym momentem w historii miasta było przeniesienie tu z Silves w 1577 r. siedziby diecezji Algarve.

Rozkwit Faro zakończył się w 1596 r., kiedy to miasto splądrował i spalił hrabia Essex Robert Devereux, który wracał z angielskiej wyprawy na Kadyks, podczas wojny angielsko-hiszpańskiej. Podczas odwrotu złupił portugalskie wybrzeże i zagarnął bibliotekę biskupa Algarve, która dała początek jednej z najstarszych europejskich bibliotek – Bibliotece Bodlejańskiej (1602 r.), głównej biblioteki Uniwersytetu Oxfordzkiego. Kolejnego zniszczenia dokonało wielkie trzęsienie ziemi połączone z tsunami, które nawiedziło Portugalię w 1755 r.

Dzisiejsze Faro jest centrum gospodarczym, turystycznym i komunikacyjnym. To także ważny port oceaniczny oraz ośrodek akademicki, choć mniejszy niż w Coimbrze, Lizbonie czy Porto. Bogata historia miasta sprawiła, że odnajdziemy tu różne epoki i style architektoniczne.

Spacer po Faro rozpoczynamy od mariny, wymarzonego miejsca dla wielbicieli pięknych jachtów. Z okolicznych restauracji, serwujących świeże ryby i owoce morza, rozciąga się wspaniały widok na Stare Miasto. Obok hotelu Eva mieści się Muzeum Morskie założone w 1931 r., gdzie można zobaczyć różne modele łodzi i zapoznać z  wieloma metodami łowienia ryb, w tym starymi sposobami połowu tuńczyka.

Po krótkiej wizycie w marinie kierujemy się na Plac D. Francisco Gomes, z przyległym ogrodem Jardim Manuel Bivar. Zmierzając w stronę starówki idziemy wzdłuż arkadowego budynku, w którym znajduje się sklep z produktami regionalnymi oraz Kościół Miłosierdzia z 1583 r. wyróżniający się budową na planie greckiego krzyża oraz wspaniałymi rzeźbami.

Sercem Faro jest średniowieczne Stare Miasto (Cidade Velha), zwane Vila Adentro (miasto wewnętrzne), pochodzące z IX w. Wkraczamy do niego przez Arco da Vila – monumentalną  Bramę  Miejską z 1812 r., zaprojektowaną przez włoskiego architekta Francisco Xaviera Fabriego. To jedna z trzech średniowiecznych bram prowadzących do Starówki. Niszę nad wejściem zdobi marmurowa figura św. Tomasza z Akwinu. Bramę upodobały sobie okoliczne bociany – ich gniazda (wraz z lokatorem :) widoczne są na szczycie, po lewej stronie.

Arco da Vila jest wizytówką Faro i jednym z najwspanialszych przykładów włoskiej sztuki neoklasycznej na wybrzeżu Algarve. Tuż obok bramy znajduje się informacja turystyczna (Rua da Misericordia 8) – można tu dostać darmową mapkę miasta, choć niestety mało dokładną.

Przechodząc przez bramę napotykamy na część starych mauretańskich murów z XI w. Było to reprezentacyjne wejście do miasta dla każdego, przybywającego tu od strony morza, w okresie muzułmańskiego panowania.

Po przejściu przez Arco da Vila idziemy wzdłuż Rua do Minicipio i dochodzimy do Placu Katedralnego (Largo da Se) – centrum średniowiecznego miasta, skąd, rozciąga się labirynt brukowanych uliczek. W centralnej części placu  znajduje się XIX-wieczny Ratusz Miejski.

Perłą Starego Miasta jest Katedra pw. Najświętszej Marii Panny wybudowana po rekonkwiście, w 1251 r. To pierwszy chrześcijański kościół w Faro, zbudowany na miejscu dawnego meczetu. Niestety z pierwotnej świątyni pozostała tylko dzwonnica i główne wejście, co widać na pierwszy rzut oka.  To, czego nie zrabowali Anglicy w 1596 r. podczas wojny hiszpańsko-angielskiej, uległo zniszczeniu podczas trzęsień ziemi w 1722 i 1755 r. Całkowicie przebudowana katedra jest dziś połączeniem gotyku, renesansu i baroku.  Na uwagę zasługują złocone kaplice, w tym Kaplica Świętego Krzyża z grobem założyciela świątyni oraz barokowa kaplica Nossa Senhora dos Prazeres wyłożona azulejos, ze wspaniałą złoconą snycerką.

Koniecznie trzeba wspiąć się na dzwonnicę, z której roztacza się wspaniały widok na miasto, torfowiska Parku Naturalnego Ria Formosa oraz Ocean Atlantycki.

W pobliżu katedry zachowała się nieco makabryczna kapliczka, która przetrwała trzęsienie ziemi. Wzniesiona z kości i czaszek budowla stoi w miejscu, gdzie niegdyś chowano dzieci.

Po drugiej stronie placu znajduje się Pałac Biskupi wzniesiony w 1581 r. po przeniesieniu tu siedziby diecezji z Silves – do dziś pełniący swoją funkcję. Przed budynkiem stoi pomnik biskupa Francisco Gomesa, który wsławił się odbudową miasta po trzęsieniu ziemi w 1755 r.

Z Placu Katedralnego wychodzimy uliczką Rua do Arco i skręcamy w lewo, by po chwili dotrzeć do Placu Dom Alfonso III, gdzie znajduje się Miejskie Muzeum Archeologiczne z 1897 r. oraz pomnik samego króla. To jedno z pierwszych muzeów regionu, gdzie można zapoznać się z bogatą historią miasta, poczynając od czasów rzymskich, po dzień dzisiejszy. Muzeum mieści się w renesansowym budynku z 1519 r. ze wspaniałym dziedzińcem  Klasztoru Klarysek pw. Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny.

Wychodząc z muzeum kierujemy się w prawo, w kierunku bramy Arco do Repouso (Bramy Odpoczynku), która stanowiła wejście do średniowiecznego miasta.

Bramę oraz mury miejskie wraz z dwiema barbakanowymi wieżami wybudowali Maurowie w XII w., by strzec dostępu do miasta. Niestety fortyfikacja na nic się zdała i w 1249 r. muzułmanie zostali wyparci ze swojej ostatniej twierdzy w Algarve przez króla Alfonso III Dzielnego, który tym samym zakończył rekonkwistę w Portugalii. Wewnątrz bramy znajduje się kaplica Capela de Nossa Senhora do Repouso, w której król zatrzymał się ponoć po ostatecznym zwycięstwie nad Maurami. Średniowieczny barbakan aż do XVII w. odgrywał istotną rolą w ochronie miasta.

Po obu stronach Arco do Repouso można podziwiać wspaniałe azulejos, obrazujące dzieje panowania króla Alfonsa III.

Skręcając za bramą w lewo dochodzimy do XVII-wiecznego  Kościoła św. Franciszka (Igreja de São Francisco) ze złoconym wnętrzem i przepięknymi azulejos z wizerunkami świętych. Ołtarz główny oraz składająca się z ośmiu części, umieszczona pod nawą boczną, kopuła udekorowana jest rzeźbami w stylu francuskiego rokoko. Ciekawostką jest kolekcja figur, które w odpowiednich strojach używane są podczas procesji. Na sklepieniu można podziwiać plafon przedstawiający koronację Matki Boskiej.

W pobliżu kościoła, na ścianie jednego z budynków przy Rua Cacadores Quatro, znajduje się imponujące azulejos z wizerunkiem św. Franciszka z Asyżu.

Ruszamy dalej Rua Cacadores Quatro i kierując się do Rua Brites de Almedia dojdziemy do kaplicy Capela de Nossa Senhora do Pe da Gruz z XVII w., gdzie największe wrażenie robi krucyfiks z azulejos.

Wracamy do Rua Alexandre Herculano i skręcając w lewo dojdziemy do Palacete Belmarco z 1912 r. Imponujący budynek, zaprojektowany przez wybitnego architekta ówczesnych czasów, Manuela Joaquima Norte Juniora, powstał na zlecenie bogatego kupca Belmarco. Na uwagę zasługuje elegancka wieżyczka z kutymi balkonami i elementy dekoracyjne rzeźbione w kamieniu. Niestety lata świetności budynek ma już za sobą – dziś opuszczony i trochę zaniedbany, jest wystawiony na sprzedaż.

Wracamy do placu D. Francisco Gomes i za hotelem Faro (w którym na ostatnim piętrze mieści się restauracja Ria Formosa ze wspaniałym widokiem na marinę i rezerwat przyrody) skręcamy w prawo w Rua 1 de Maio. Dochodzimy do placu Jardim da Praca de Ferreira de Almeida, gdzie pod nr 15 znajduje się Adega Dois Irmaos – najstarsza restauracja w Faro. Warto zajrzeć do środka, podziwiając zabytkowe wnętrze z ręcznie malowanymi płytkami i starymi miedzianymi patelniami oraz rybackimi sieciami wiszącymi na drewnianych belkach wzdłuż restauracji. To także dobra okazja, by przekąsić specjalność otwartej w 1925 roku restauracji, czyli omlet z krewetkami.

Jeśli już zaspokoiliśmy głód, kierujemy się w Rua Jose Estevao. Mijamy kościół św. Pawła i dochodzimy do placu Largo do Carmo, gdzie główną atrakcją jest piękny XVIII-wieczny kościół Igreja Nossa Senhora do Carmo (Kościół Naszej Pani z Carmo) z dwiema bliźniaczymi wieżami. Barokowe wnętrze wypełniają rzeźby pokryte złotem przywiezionym z Brazylii.

Największą atrakcją kościoła jest Capela dos Ossos (Kaplica Kości) z 1816 r., której ściany pokryte są czaszkami i kośćmi mnichów, wydobytymi z pobliskiego cmentarza – łącznie jest tu ponad 1200 kości.

fot. 1/Paola Farrera; 2/James Walsh – flickr.com /CC

Na koniec pobytu w Faro wypada zajrzeć na główny deptak Faro (Rua de Santo Antonio), biegnący środkiem mauretańskiej dzielnicy (Mouraria), pomiędzy starówką,  a prowadzącą do portu XIX-wieczną Bairro Ribeirinho (dzielnica portową). Znajdziemy tu butiki słynnych marek, sklepiki z upominkami i ceramiką. A po zakupach trzeba koniecznie przysiąść w jednym z okolicznych lokali i napić się mocnej portugalskiej kawy albo spróbować przepysznych grillowanych sardynek.

A co jeszcze można zobaczyć w Faro?

Miłośnicy dzikiej przyrody mogą popłynąć drewnianą łodzią do wspomnianego już rezerwatu Parque Natural da Ria Formosa, rozciągającego się na obszarze 170 km². To idealne miejsce do obserwacji rzadkich gatunków ptactwa wodnego, a także… podchodzących do lądowania samolotów.

Dużą atrakcją będzie także Centro Ciencia Viva do Algarve (Rua Comandante Manuel Francisco) – interaktywne centrum nauki i technologii. Stała wystawa jest poświęcona morzu – interaktywne moduły pomagają zrozumieć fizyczne i geologiczne zjawiska związane z morzem i siłami natury. Można tu także doświadczyć trzęsienia ziemi, czy zapoznać się zagadnieniem energii odnawialnej.

Warto zajrzeć do Museu Regional do Algarve ( Praça da Liberdade 2), gdzie znajdują się repliki tradycyjnych domów, wyroby sztuki ludowej oraz regionalne stroje.

Wielbiciele dobrej kuchni powinni udać się do miejskiej hali targowej Mercado Municipal (Largo Doutor Francisco Sa Carneiro), w której można zaopatrzyć się w najświeższe ryby, oliwki, owoce, mięsiwa i wiele lokalnych specjałów.