Spacer po Tiananmen – największym placu świata

Dzisiaj pierwsza relacja z Chin, którą rozpoczynam od serca Pekinu, najważniejszego placu miasta i (obok Wielkiego Muru) jednego z najbardziej rozpoznawalnych miejsc w Chinach. Przybywają tu wszystkie zagraniczne delegacje i tłumy turystów. Tutaj proklamowano Chińską Republikę Ludową a dziś odbywają się najważniejsze uroczystości państwowe. Stąd także mieszkańcy Pekinu puszczają lampiony w Święto Wiosny. Oto Plac Bramy Niebiańskiego Spokoju – największy publiczny plac na świecie.

Tiananmen, czyli Plac Bramy Niebiańskiego Spokoju (często błędnie zwany Placem Niebiańskiego Spokoju), trudno przeoczyć, ze względu na jego imponujące rozmiary: 880 m na 500 m. Historia placu i bramy sięga roku 1417 r. i czasów panowania cesarza Yongle, trzeciego cesarza Chin dynastii Ming, zwanego architektem Pekinu. To on przeniósł stolicę z Nankinu do Pekinu, za jego panowania powstały także najważniejsze budowle: Zakazane Miasto i Świątynia Nieba (o Zakazanym Mieście przeczytasz TUTAJ ).

W czasach imperium przez plac Tiananmen biegła święta droga, którą cesarz dwa razy w roku podążał z Zakazanego Miasta do Świątyni Nieba. W okresie panowania dynastii Ming i Qing (do 1912 r.) mieściły się tu główne urzędy państwowe, a przywilej wejścia na plac mieli tylko wybrani dostojnicy. Obwieszczano tu edykty cesarskie i celebrowano święta religijne. Plac miał wówczas kształt litery T i był otoczony murem.

Na początku XX w. wyburzono urzędy cesarskie, które ucierpiały podczas II wojny opiumowej i powstania bokserów, i nigdy ich nie odbudowano. Z czasem rozebrano także zabytkowe miejskie mury, a w latach 1952-54, z okazji zbliżającej się 10-tej rocznicy utworzenia Chińskiej Republiki Ludowej, plac został poszerzony i przebudowany. Budynki po obu stronach wyburzono, by postawić socjalistyczne gmachy państwowych instytucji. Tym samym Tiananmen stał się największym publicznym placem na świecie.

Nazwa Tiananmen pochodzi od Bramy Niebiańskiego Spokoju, która zamyka plac od północy i jednocześnie stanowi wejście do Zakazanego Miasta. Powstała w tym samym okresie co plac, ale była wielokrotnie przebudowywana. Brama, będąca symbolem Pekinu i głównym elementem godła państwowego, nawiązuje swoim wyglądem do tradycyjnego chińskiego pałacu. Budowla mierzy 66 m długości, 37 m szerokości i 32 m wysokości i posiada pięć wejść, z których środkowe było przeznaczone wyłącznie dla cesarza. 

Godło ChRL z Bramą Niebiańskiego Spokoju – wikipedia.pl

Z fasady bramy czujnie obserwuje nas Przewodniczący Mao Zedong (Mao Tse-tung). Jego wzrok czujemy na sobie chyba z każdego miejsca na placu (podobne wrażenie robi portret Mona Lisy w Luwrze). Napisy po obu stronach portretu to typowe rządowe slogany: „Niech żyje Chińska Republika Ludowa” oraz „Niech żyją zjednoczone ludy świata”.

Brama Tiananmen odgrywa niezwykle ważną rolę w historii Chin. Z jej balkonu ogłaszano niegdyś cesarskie dekrety, a 1 października 1949 r. Mao Zedong proklamował utworzenie Chińskiej Republiki Ludowej. Od tego czasu brama stanowi honorową trybunę dla wszystkich uroczystości państwowych. Przed bramą znajduje się tzw. Złota Rzeka, czyli betonowa fosa połączona siedmioma marmurowymi mostkami. Dekoracyjne kolumny po bokach (huabiao) symbolizują majestat cesarza, a tradycyjne posągi lwów – cesarską władzę.

Kiedy stanęłam na Tiananmen uderzyła mnie ogromna, pusta przestrzeń, gdyż na gigantycznym placu znajdują się zaledwie trzy obiekty: Mauzoleum Mao Zedonga, pomnik Bohaterów Ludowych z 1958 r., upamiętniający walkę narodu chińskiego z najeźdźcami, oraz maszt, na który codziennie o wschodzie słońca wciągana jest flaga Chińskiej Republiki Ludowej.

Do Mauzoleum Mao Zedonga, wzniesionego w latach 1976-77, pielgrzymują Chińczycy z całego kraju. Budowę rozpoczęto już dwa miesiące po śmierci przywódcy. Monumentalna budowla ma kształt kwadratu złożonego z dwóch platform otoczonych marmurowymi balustradami, z podwójnym dachem wspartym na 44 granitowych kolumnach.

Wewnątrz, w kryształowej trumnie umieszczonej na postumencie z czarnego marmuru, znajduje się zabalsamowane ciało Mao (od razu przywodzi mi na myśl Mauzoleum Lenina w Moskwie). W budynku mieści się także trzymetrowy posąg przywódcy zasiadającego w fotelu. Mauzoleum Pamięci Przewodniczącego Mao powstało w miejscu Zhonghuamen – dawnej XV-wiecznej bramy miejskiej Pekinu, którą wyburzono w 1952 r. podczas przebudowy placu.

Zachodnią część placu Tiananmen zajmuje Wielka Hala Ludowa wzniesiona w 1959 r. dla uczczenia 10-tej rocznicy utworzenia ChRL. Budowla stanowi siedzibę chińskiego parlamentu (Ogólnochińskiego Zgromadzenia Przedstawicieli Ludowych), który, według konstytucji, jest najwyższym organem władzy państwowej (w rzeczywistości podlega kontroli Biura Politycznego Komunistycznej Partii Chin).

Naprzeciwko siedziby parlamentu znajduje się Muzeum Rewolucji Chińskiej oraz Muzeum Historii Chin, gdzie zgromadzono ok. 9 tys. eksponatów ilustrujących historię Państwa Środka od czasów prehistorycznych do wybuchu I wojny opiumowej w 1840 r.

Od południa plac zamyka XV-wieczna Brama Przednia Qianmen, dawna brama miejska Pekinu, która dziś składa się z dwóch odrębnych budowli, oddzielonych od siebie 50 m i przedzielonych ruchliwą arterią.

fot. Ken Marshall – flickr.com/CC

Niespodziewanie największą atrakcją placu stała się… nasza grupa :) Jak widać dla lokalnych mieszkańców jesteśmy bardziej egzotyczni niż oni dla nas ;) Na nasz widok Chińczycy masowo wyciągali swoje smartfony i bez większego skrępowania, bezpardonowo uwieczniali nas na zdjęciach i filmach ;) Hmmm… może już jesteśmy na youtube? ;) Pewnie niektórzy po raz pierwszy na żywo zobaczyli przybyszów z dalekiej Europy… A ja po raz pierwszy (i w Chinach bynajmniej nie ostatni) mogłam poczuć się jak prawdziwa celebrytka i muszę przyznać, że na dłuższą metę to strasznie męczące ;) 

 

Uwaga praktyczna: żeby wejść na Tiananmen (ogrodzony z każdej strony barierkami) należy przejść przez kontrolę bezpieczeństwa, podobną do tej na lotnisku.

 

Plac Tiananmen ma także swoją mroczną historię. Tutaj rozegrał się dramat studentów, którzy od połowy kwietnia 1989 r. zbierali się na placu żądając przeprowadzenia reform i demokratyzacji życia publicznego. Demonstracje wyrażały poparcie dla zmarłego w tym czasie sekretarza generalnego Komunistycznej Partii Chin Hu Yaobanga, uważanego za zwolennika reform politycznych w Chinach.

 

4 czerwca 1989 r. wojsko rozjechało protestujących gąsienicami czołgów i rozpędziło ogniem z broni maszynowej. Cały świat obiegło słynne zdjęcie autorstwa Jeffa Widener’a, na którym, dzień po stłumieniu protestów, anonimowy przechodzień z siatką zakupów w ręku próbował zatrzymać kolumnę chińskich czołgów, stając się międzynarodowym symbolem walki o wolność.

 

fot. Jeff Widener – Associated Press

Liczby ofiar masakry nigdy nie ujawniono. Władze Chin utrzymywały, że zginęło 241 osób, ale według nieoficjalnych danych liczba zabitych mogła wynieść nawet 5-10 tys. a kolejne 10 tys. zostało rannych. Aresztowano 2,5 tys. najbardziej aktywnych uczestników demonstracji a w procesach politycznych wydano kilkanaście wyroków śmierci. Po zakończeniu akcji wydano komunikat, że pokojowo nastawieni żołnierze zostali zaatakowani przez studentów.

Rodziny ofiar masakry na placu Tiananmen są ciągle szykanowane a każdego roku, przed rocznicą wydarzeń, wysyłane na przymusowe „wakacje” poza Pekin lub aresztowane. Nawet dziś, po 26 latach, wydarzenia na Tiananmen to w Chinach wciąż temat tabu…