Czy Chińczycy są ateistami? Fakty i mity…

Według wielu źródeł, większość Chińczyków to ludzie niewierzący. Ale niewierzący w co? Jeśli przyjmiemy zachodni sposób postrzegania świata, to Chińczycy, w przeciwieństwie do chrześcijan, Żydów czy muzułmanów, nie wierzą w jednego, jasno określonego boga. Ale jednocześnie niemal 100 % Chińczyków wyznaje konfucjanizm, zwany niekiedy oficjalną religią Chin. Filozofia Konfucjusza, połączona z taoizmem i elementami buddyzmu, pozwala Chińczykom przestrzegać zasad moralności, uczciwości i żywić szacunek dla starszych, czyli tak naprawdę żyć według naszego chrześcijańskiego dekalogu. To właściwie w co wierzą Chińczycy?

Chiny nazywane są często „krajem trzech szkół”, do których należą: konfucjanizm, taoizm i buddyzm. Jednak nie są one traktowane jak religia, w naszym tego słowa znaczeniu, ale raczej jako filozofia życiowa, zestaw reguł i zasad etycznych, którymi należy kierować się na co dzień. Ze względu na różnorodność wierzeń i myśli teologicznych najlepszym sformułowaniem na system religijno-filozoficzny Chin jest określenie: „religie chińskie”.

Konfucjanizm wywodzi się z kultu przodków, który dla mieszkańców Dalekiego Wschodu zawsze odgrywał bardzo istotną rolę. Zapoczątkowana przez Konfucjusza w V w. p.n.e. filozofia głosiła, że zbudowanie idealnego społeczeństwa i osiągnięcie pokoju na świecie jest możliwe, pod warunkiem przestrzegania obowiązków wynikających z hierarchii społecznej oraz zachowywania tradycji, czystości, ładu i porządku. Jego zdaniem podstawowe cnoty to: humanitaryzm, praworządność, poprawność, mądrość i lojalność. Filozofia ta, będąca mieszaniną pojęć religijnych, społecznych, ekonomicznych, etycznych i obyczajowych spełnia podobną rolę kulturową jak podstawowe wartości chrześcijańskie w krajach Zachodu.

Konfucjusz – fot. vinventraal – flickr.com/ CC

Mniej więcej w tym samym czasie co konfucjanizm narodził się taoizm – rdzennie chiński system filozoficzno-duchowy, którego twórcą był Laozi. W ramach taoizmu wyodrębniły się dwa nurty: taoizm filozoficzny głosił duchowo-materialną jedność świata zwaną „tao”, która przejawia się w harmonii wszystkich zjawisk i uchodzi za uniwersalną zasadę kierującą wszechświatem. Kontemplowanie każdego elementu życia jest warunkiem uzyskania harmonii z tao. Szczególną rolę odgrywa tu „we wei”, czyli niesprzeciwianie się naturalnemu porządkowi rzeczy, panującemu w przyrodzie i społeczeństwie.

Drugi nurt, taoizm religijny, powstał z połączenia religii ludowej z filozofią i praktykami magicznymi. Zgodnie z nim o harmonii świata decydują dwie pierwotne siły: yin i yang, które wzajemnie się uzupełniają w tao. Z ich wzajemnego oddziaływania na siebie powstaje pięć pierwiastków, z których stworzony jest cały świat: woda, ogień, ziemia, metal i drewno. Celem tej religii jest nieśmiertelność, do której należy dążyć poprzez medytację, dobry stan zdrowia i właściwy przepływ energii życiowej, dlatego też kluczową rolę odgrywa tu medycyna chińska, sztuka tai chi czy feng shui.

Taijitu – symbol dopełniania się yin i yang – Wikipedia.org

Na historię i kulturę Azji w dużym stopniu wpłynął także buddyzm, który dotarł do Chin ok. III w. Twórcą tej religii, filozofii i kultury był Siddhartha Gautama, żyjący na przełomie VI i V w. p.n.e., który po osiągnięciu nirwany nazwał siebie Buddą („Oświeconym”), stąd nazwa religii. Buddyzm nie odwołuje się boga, dlatego w kategoriach religioznawstwa Zachodu opisywany jest jako doktryna ateistyczna. Według Czterech Szlachetnych Prawd, objawionych przez Buddę w jego pierwszym kazaniu, życie jest cierpieniem, którego można się wyzbyć poprzez nirwanę

Z czasem buddyzm zaczął ewoluować tworząc liczne szkoły i odmiany. Jedną z nich jest odłam buddyzmu tybetańskiego, zwany szkołą „Żółtych Czapek”, którego duchowym przywódcą jest Dalajlama. Nazwa pochodzi od żółtych okryć głowy noszonych przez mnichów. „Żółte Czapki” (Gelug) od XV w. stawały się wiodącą szkołą w Tybecie, która łączyła władzę religijną z państwową. Tybetańscy mnisi przywędrowali ze swoimi naukami m.in. do Chin, gdzie buddyzm tybetański stał się jednym z wielu wierzeń (obok taoizmu, konfucjanizmu i buddyzmu chan).

W poszukiwaniu śladów chińskiego buddyzmu przybyłam do Świątyni Lamy w Pekinie, która była ośrodkiem religii i władzy „Żółtych Czapek”.

Świątynia Lamy, zwana Pałacem Pokoju i Harmonii (Yonghegong), jest jednym z największych i najważniejszych tybetańskich klasztorów na świecie. Powstała w 1694 r. za sprawą drugiego cesarza dynastii Qing, Kangxi, jako rezydencja jego czwartego syna i przyszłego cesarza Chin, Yongzhenga. Gdy w 1723 r. książę został cesarzem i zamieszkał w Zakazanym Mieście, rezydencja, zgodnie z tradycją intronizowanych książąt, zmieniła charakter na sakralny.

Kompleks świątynny łączy w sobie elementy architektury chińskiej, tybetańskiej i mongolskiej. Budowla składa się z pięciu głównych pawilonów poprzedzonych dziedzińcami. Z uwagi na swoją pierwotną funkcję przypomina bardziej pałac niż buddyjski klasztor. Podobnie jak inne ważne obiekty Pekinu świątynia leży dokładnie na osi północ-południe.

www.chinamaps.info

Kompleks rozciąga się na obszarze 480 m długości i 120 m szerokości i zajmuje powierzchnię ponad 60 tys. m². Jak na byłą rezydencję przyszłego cesarza przystało, ściany budowli mają barwę czerwieni, a dach pokrywają złote płytki ozdobione znanymi już z Zakazanego Miasta mitologicznymi stworami.

W 1949 r., wraz z nastaniem komunizmu, dla świątyni nastały ciężkie czasy i została ona zamknięta. Na szczęście przetrwała zainicjowaną w 1966 r. przez Mao Zedonga, tzw. rewolucję kulturalną, czyli  wojnę ideologiczną i propagandową, której celem było całkowite przejęcie władzy. Rozpoczęto wówczas walkę ze wszystkim, co stare: ideami, kulturą, zwyczajami i obyczajami, a rewolucjoniści niszczyli świątynie, muzea i dzieła sztuki. Szacuje się, że w samym Pekinie zniszczono 5 tys. zabytków, w tym mury Starego Miasta.

Dzięki działaniom premiera Zhou Enlaia kompleks świątynny został uznany za dobro narodowe i przetrwał nienaruszony czasy rewolucji kulturalnej. Dla zwiedzających otwarto go dopiero w 1980 r. Dziś często służy władzom jako dowód na nieograniczoną wolność religijną w Chinach.

Wchodząc na południowy dziedziniec zobaczymy trzy wysokie łuki pamiątkowe tzw. pailou (paifang) – tradycyjne, bogato zdobione, elementy chińskiej architektury w formie wolno stojącej bramy. Pierwotnie miały charakter praktyczny ale potem stały się elementem dekoracyjnym, pełniącym rolę pomników upamiętniających wydarzenie lub osobę.

Przechodząc środkowym łukiem dochodzimy do bramy Zhaotai prowadzącej do pierwszego klasztornego dziedzińca.

Po obu jego stronach znajdują się wieże Bębna i Dzwonu oraz kamienne tablice z czasów cesarza Qianlonga określające czym jest lamaizm.

Pierwszą budowlą kompleksu jest Pawilon Niebiańskich Królów (Tiangwang Dian), wewnątrz którego mieści się posąg uśmiechniętego Buddy Przyszłości – Maitrei. Strzeże go czterech Niebiańskich Królów, a za jego plecami znajduje się figurka Weituo – obrońcy wiary.

Kolejny to najważniejszy w całym kompleksie Pałac Harmonii i Spokoju (Yonghe Dian), który skrywa trzy wykonane z brązu posągi trzech postaci Buddy – Buddy czasów obecnych (pośrodku), dawnego Buddy (po prawej) i Buddy przyszłego (po lewej). Wokół znajdują się postaci 18 arhatów – buddyjskich świętych (czyli osób doskonałych, które osiągnęły nirwanę i nie odrodzą się już więcej). Warto zwrócić też uwagę na osiem symboli buddyzmu tybetańskiego: kwiat lotosu, muszlę, flagę, parasol, wazę, ryby, koło dharmy oraz węzeł nieskończoności.

fot. Cyradis – flickr.com/CC

W trzecim budynku – Pawilonie Wiecznej Opieki Boskiej (Yongyou Dian) mieściła się niegdyś rezydencja księcia Yongzhenga. Dziś znajduje się tu posąg uzdrawiającego Buddy. Na dziedzińcu pałacu stoi ogromna kadzielnica pochodząca z czasów cesarza Qianlonga.

Największy w całym kompleksie klasztornym jest Pawilon Koła Prawa (Falun Dian), gdzie lamowie odprawiają ceremonie religijne i recytują sutry – święte buddyjskie księgi. Budowla mieści olbrzymi posąg Je Tsongkhapy – reformatora buddyzmu tybetańskiego i założyciela odłamu „Żółtych Czapek”. Tuż przed nim znajduje się największy skarb świątyni – mała figurka Buddy licząca sobie 2 tys. lat. Za plecami Buddy widzimy 4-metrową rzeźbę z drewna sandałowego przedstawiającą wzgórze pięciuset buddyjskimi arhatów,  wykonanych z pięciu różnych metali: złota, srebra, miedzi, żelaza i cyny.

W ostatnim, piątym, i najwyższym Pawilonie Nieskończonego Szczęścia (Wanfu) znajduje się 26-metrowy posąg Buddy Przyszłości – Maitrei, wyrzeźbiony z jednego kawałka drzewa sandałowego i wpisany do Księgi Rekordów Guinnessa.

Posąg o wadze 100 ton, który przez trzy lata transportowano z Tybetu był darem Dalajlamy dla cesarza Qianlonga. Rzeźba wydaje się być niższa niż jest w rzeczywistości, gdyż jej dolna część (ok. 8 m) jest umieszczona w ziemi.

W bocznych pawilonach kompleksu klasztornego można podziwiać arcydzieła tybetańskich rzemieślników: malowidła na jedwabiu (thanki), płaskorzeźby, buddyjskie figurki czy ekspozycje kaligrafii.

Świątynia Lamy uważana jest za miejsce, które sprawia, że spełnia się każde życzenie, dlatego nie zapomnijcie zapalić tu trociczek w swojej intencji!