Wzgórze Świątynne w Jerozolimie – miejsce, gdzie spotykają się trzy religie

Hebrajska nazwa Jerozolimy brzmi „Yerushalayim” i oznacza „Miasto Pokoju”, a arabska „Al-Quds” – „Święte Miejsce”, ale tu nigdy nie było spokojnie. Jak na ironię, to jeden z najbardziej zapalnych regionów świata. Trzy religie, dwa narody, jedno miasto i kombinacja kultur, języków i tradycji. To prawdziwa mieszanka wybuchowa – w przenośni, i w rzeczywistości. Przez wieki żydzi, chrześcijanie i muzułmanie toczyli zaciekłe boje o miasto, a wojny podnosiły religijne znaczenie Jerozolimy.

Wzgórze Świątynne (Haram asz-Szarif), czyli biblijna góra Moria, to jeden z największych obszarów sakralnych na świecie i epicentrum konfliktu palestyńsko-żydowskiego. W starożytności znajdowała się tu Świątynia Jerozolimska – najświętsze miejsce judaizmu, w którym przechowywano Arkę Przymierza – zburzona przez rzymskie wojska Tytusa w 70 r.

Dziś Wzgórze Świątynne w Jerozolimie to trzecie święte miejsce islamu po Mekce i Medynie. O randze miasta świadczy fakt, że pierwotnie muzułmanie modlili się zwracając się w kierunku Jerozolimy, dopiero z czasem meczety zwrócono w stronę Mekki.

Dlaczego Wzgórze Świątynne stało się świętym miejscem islamu?

Gdy w pierwszej połowie w 638 r. muzułmanie przyjęli kapitulację Jerozolimy z rąk Bizancjum, kalif Umar rozpoczął tu budowę meczetu Al-Aksa. Jego nazwa oznacza „Najbardziej Oddalony”, gdyż powstał w najdalszym miejscu, do którego Mahomet dotarł z Mekki .

Do wnętrza prowadzi siedem bram pod siedmioarkadowym portykiem z XIII w. Meczet przykryty srebrną kopułą stanowi główne miejsce modłów jerozolimskich muzułmanów i może pomieścić 5 tys. wiernych. Budowla była wielokrotnie przebudowywana i odbudowywana po trzęsieniach ziemi. W najstarszej części dominuje architektura arabska, galeria zachodnia z rozetowym oknem (dzieło templariuszy) przypomina gotycką katedrę. Mozaiki i witraże są wzorowane na meczecie Kopuły Skały.

Meczet Al-Aksa był świadkiem kilku dramatycznych wydarzeń. W 1951 r. muzułmański fanatyk zastrzelił tu podczas piątkowych modłów jordańskiego króla Abdullaha I, na oczach wnuka, późniejszego króla Husajna. W 1969 r. australijski turysta, dotknięty Syndromem Jerozolimskim, podłożył ogień pod meczet, w wyniku którego spłonął zabytkowy minbar z drzewa cedrowego, dar sułtana Saladyna.

W 691 r., za sprawą kalifa Abd al-Malika, Wzgórze Świątynne zamieniło się w prawdziwe sanktuarium islamu, gdyż powstała wówczas najbardziej rozpoznawalna budowla Jerozolimy – Kopuła Skały. Świątynia kryje w swoim wnętrzu świętą skałę, na której Abraham miał złożyć w ofierze Bogu swojego syna (według Biblii – Izaaka, według Koranu – Izmaela). Muzułmanie wierzą także, że stąd Mahomet na swoim rumaku wstąpił do nieba.

Budowla różni się formą od typowego meczetu. Zbudowana na planie ośmiokąta jest budowlą centralną, wzniesioną nad wystającą na powierzchnię skałą. Lśniąca w słońcu pozłacana kopuła symbolizuje nieskończoność nieba i jest doskonale widoczna niemal z każdego miejsca Jerozolimy.

Świątynia uważana jest za arcydzieło sztuki wczesnoislamskiej. Barwy użyte do jej dekoracji mają również znaczenie symboliczne: błękit w islamie oznacza niebo, zieleń – nadzieję, a złoto – wiedzę. Ściany, łuki i wnętrze kopuły pokrywają misternie wykaligrafowane cytaty z Koranu oraz mozaiki wykonane przez artystów z Konstantynopola.

Potężna muzułmańska budowla, która przyćmiła wszystkie inne świątynie w Jerozolimie i zdominowała panoramę Starego Miasta,  miała zamanifestować, że ze świętego miasta żydów, a potem chrześcijan, Jerozolima przemieniła się w święte miasto islamu. 

Kopuła Skały mieści się na platformie, do której prowadzi osiem ciągów schodów ozdobionych arkadami. Zgodnie z islamską religią, w dniu Sądu Ostatecznego zawisną na nich szale wagi, na których ważone będą ludzkie dusze.

Na platformie znajduje się też Kopuła Łańcucha wsparta na siedemnastu kolumnach. Niektórzy uważają, że wyznaczała ona środek Wzgórza Świątynnego, i zarazem środek świata. W czasach krzyżowców zamieniono ją w kaplicę św. Jakuba, pierwszego biskupa Jerozolimy, na pamiątkę jego męczeńskiej śmierci.

Pomiędzy świątyniami znajduje się wyrzeźbiona z jednego bloku kamiennego Fontanna Al-Kas z 1320 r., nadal wykorzystywana do ablucji (rytualnych obmyć przed modlitwą).

Innowiercy mogą wejść na Wzgórze Świątynne (oprócz piątków, sobót oraz świąt islamskich i żydowskich) tylko poprzez Bramę Mugrabinów, ale nie wolno im się tu modlić. Wnętrze obydwu świątyń jest dostępne tylko dla wyznawców islamu. I jeszcze ciekawostka: zwierzchnictwo na Wzgórzem Świątynnym posiada król Jordanii (to efekt traktatu pokojowego pomiędzy Izraelem a Jordanią z 1994 r.), dlatego tylko jordańscy żołnierze mają zaszczyt pełnienia tu straży.

Kiedy podczas I krucjaty krzyżowcy zdobyli Jerozolimę, Kopułę Skały zamieniono w kościół Świątyni Pańskiej, na szczycie kopuły umieszczono krzyż, a na świętej skale – ołtarz. Budynek meczetu Al-Aksa stał się siedzibą Zakonu Ubogich Rycerzy Chrystusa, który, od siedziby, zaczęto nazywać Rycerzami Świątyni, czyli templariuszami. Dopiero zwycięstwo Saladyna nad krzyżowcami w 1187 r. sprawiło, że Jerozolima znów stała się ośrodkiem religijnym islamu.

Do dziś Arabowie i Żydzi roszczą sobie prawo do tego miejsca, a konflikt jest na stałe wpisany w historię miasta. Dlatego nie dziwią policyjne patrole na każdym rogu, skrupulatne kontrole i uzbrojeni po zęby żołnierze na ulicach – mężczyźni i kobiety, bo służba wojskowa jest obowiązkowa dla wszystkich obywateli Izraela (choć ortodoksi mogą starać się o odroczenie). Jednak nie ma problemu z naborem – zwykle chętnych jest więcej niż miejsc, bo armia jest obiektem narodowej dumy i uwielbienia, a Izraelskie Siły Obronne są jedną z najlepszych, najnowocześniejszych i najskuteczniejszych armii na świecie. Poniżej młode Izraelki na służbie.

Wiele kontrowersji wzbudza także Mur Bezpieczeństwa, zwany też przez Izraelczyków murem antyterrorystycznym, budowany z inicjatywy Izraela na granicy z Autonomią Palestyńską.

Budowa muru, który docelowo dziś ma już 700 km długości, rozpoczęła się latem 2002 r. po rekordowej serii 55 samobójczych ataków terrorystycznych na terenie Izraela. Konstrukcja, której każdy kilometr kosztuje 2 mln dolarów, częściowo składa się 5-metrowych z zasieków z drutu kolczastego, a częściowo z 8-metrowych betonowych płyt z wieżyczkami strażniczymi, wyposażonymi kamery i w najnowszą technologię. Bariera, która miała biec wzdłuż tzw. „Zielonej Linii”, czyli linii zawieszenia broni po wojnie sześciodniowej w 1967 r., w wielu miejscach wcina się w palestyńskie terytorium Zachodniego Brzegu by objąć żydowskie osiedla, co Palestyńczycy uważają za kradzież ich ziemi.

Mur przecina miasteczka i wsie utrudniając ich mieszkańcom swobodny dostęp do pracy, szkoły czy szpitali. Niektórzy zostali zmuszeni do codziennego przekraczania granicy, gdzie zdani na łaskę izraelskich służb granicznych są poddawani drobiazgowej i często upokarzającej kontroli. Poniżej palestyński dom otoczony  murem z trzech stron.

Mur pokrywają liczne graffiti, które po stronie izraelskiej nawiązują do pokoju, a po stronie Autonomii Palestyńskiej do zaprzestania okupacji.

Poniżej polski akcent:

Konstrukcję, porównywaną z niechlubnym Murem Berlińskim (dla porównania: liczył sobie „zaledwie”155 km), Międzynarodowy Trybunał Sprawiedliwości w Hadze nazwał murem apartheidu i uznał za sprzeczny z prawem międzynarodowym. Niemniej jednak, od czasu wybudowania muru, liczba zamachów terrorystycznych w Izraelu spadła o 70%, a izraelskie władze stoją na stanowisku, że kraj ma obowiązek chronić swoich obywateli.

Od października 2015 r. w Jerozolimie powstają następne jego fragmenty oddzielające osiedla żydowskie od arabskich – to efekt ostatnich zamieszek na Zachodnim Brzegu Jordanu i kolejna odsłona niekończącego się sporu wyznawców judaizmu i islamu o dostęp do Wzgórza Świątynnego…

A tu znajdziesz pozostałe wpisy z Jerozolimy: o Jerozolimie chrześcijańskiej przeczytasz TUTAJ, a święte miejsca judaizmu znajdziesz TUTAJ